قيام بردگان و غلامان در قرن سوم يكي از بزرگ‏ترين نهضت‏هاي اجتماعي محرومان در سال‏هاي حكومت پر جور و فساد عباسيان بود كه مدت زماني خواب خوش خليفه‏ي عباسي و ديگر ستمگران را آشفته كرد. رهبري اين قيام را مردي به نام علي بن‏محمد به عهده داشت كه خود را علوي مي‏دانست و نَسَب خود را از امام علي(ع) مي دانست. او مردي شجاع، فاضل، بليغ و شاعري توانا بود. وي كه بعدها به "صاحب الزنج" و امير زنگيان ملقب شد در مدت كوتاهي بردگان فراواني را به دور خود جمع كرد و پس از تشكيل جلسه‏اي در روز 27 رمضان سال 255 قمري قيام را آغاز نمود. خليفه، معتمد عباسي، سرداران متعددي را براي جنگ با زنگيان فرستاد. اين قيام به مدت 15 سال به طول انجاميد تا اين كه خليفه، برادر خود ابواحمد موفق را به جنگ آن‏ها فرستاد و او، در دوم صفر سال 270 قمري موفق به شكست زنگيان گرديد.